Historia whisky, czyli jak powstał ten zacny trunek dla milordów?

Wielu z nas nie wyobraża sobie piątkowego wieczoru bez szklaneczki szkockiej. Czy wiesz jednak, jakie były początki tego trunku? Historia whisky jest długa i pełna tak niesamowitych zwrotów akcji, że można byłoby nakręcić o niej film. Z poniższego artykułu dowiesz się, jak powstała whisky, kto odegrał w tym kluczową rolę i w jaki sposób wyewoluowała do formy, którą znamy (i kochamy) do dziś.

Historia whisky, whiskey i burbonu. Jak to się wszystko zaczęło?

To, jak dokładnie wyglądała historia whisky, jest przedmiotem wielu sporów. Jej stworzenie przypisują sobie zarówno Szkoci, jak i Irlandczycy. Podczas gdy ci pierwsi powołują się na pisemne zapisy, Irlandczycy mają zupełnie inny pogląd na pochodzenie whisky.

Gdzie powstał protoplasta znanej nam dziś Whisky Jura? Historia destylacji alkoholu nie jest jasna, ale pierwsze udane próby często przypisuje się mieszkańcom starożytnego Egiptu i Mezopotamii. Nie produkowali oni jednak napojów alkoholowych, a perfumy.

Czytaj też: Drinki z whisky, które rzucą Cię na kolana

Jednak sztuka destylacji europejskiej „wody życia” (łac. aqua vitae), czyli alkoholu spirytusowego, rozprzestrzeniła się w Irlandii i Szkocji dopiero w XV wieku. Prawdopodobnie przynieśli ją ze sobą irlandzcy misjonarze, którzy pod przewodnictwem św. Patryka powrócili ze swoich ewangelicznych misji. Pierwsze wzmianki o whisky w Irlandii dotyczą opisu śmierci wodza w 1405 roku, której przyczyną miało być wypicie nadmiaru aqua vitae w Boże Narodzenie. 

Sprawdź też: Szklanki do whisky, które rozsadzą Ci łepetynę. Jakie wybrać?

Skąd się wzięła nazwa whisky?

Pierwotnie alkohol destylowano tylko w klasztorach, jednak ze względu na jego wykorzystanie w ówczesnej medycynie, lekarze przenieśli ten proces również na świecki grunt. Stąd swoją drogą wzięła się nazwa tego zacnego trunku. Woda życia w Łacinie to aqua vitae. Jednak w szkockim gaelickim wymawia się to jako uisge beath, a w skrócie uiskie. Z tej krótszej formy nazwa ewoluowała do whisky i pod taką nazwą funkcjonuje do dziś.

Komu zawdzięczamy powstanie whisky?

Smak i wspaniałe właściwości whisky zna dziś każdy – ale nie zawsze tak było. Alkohol ten w dużej mierze zawdzięcza swój sukces kilku inspirującym postaciom. 

Irlandczycy jednogłośnie przypisują powstanie whisky swojemu najsłynniejszemu mnichowi, Świętemu Patrykowi. Szkoci z kolei powołują się na Magnusa Eunsona, który pod koniec XVIII wieku założył gorzelnię Highland Park. A co z burbonem? Amerykanie uważają, że po raz pierwszy wydestylował go wielebny Elijah Craig. 

Historia whisky wspomina też o pewnym wynalazcy i gorzelniku, który odegrał ważną rolę w jej rozwoju. Aeneas Coffey, bo tak się nazywał, stworzył wydajne i ekonomiczne destylatory, które opatentował pod własnym nazwiskiem. Andrew Usher z kolei założył znaną North British Distillery, wchodząc w spółkę m.in. z Williamem Sandersonem, twórcą klasycznej whisky Vat 69. Historia uważa, że to właśnie dzięki nim ten trunek cieszy się dziś taką popularnością. 

A co z gorzelnikami? Co mają wspólnego z historią whisky?

Choć powinniśmy dziękować założycielom i wynalazcom, nie tylko dzięki nim rzeka historia whisky płynie nieprzerwanie od setek lat. To przede wszystkim zasługa gorzelników, którzy – dzięki wytrwałości i duchowi przedsiębiorczości – niejednokrotnie budowali prawdziwe imperia. 

Dwie najsłynniejsze irlandzkie whisky wzięły swoje nazwy od ich twórców – Johna Jamesona i Johna Powera. W USA podobny sukces osiągnął Jack Daniel, którego whisky Tennessee znajdziemy dziś nawet w każdym polskim supermarkecie. Kanada może podziękować Hiramowi Walkerowi, który przeniósł tamtejszą odmianę whisky na zupełnie nowy poziom. 

Burbon – amerykańska odmiana szkockiego klasyku

To, co znamy jako amerykańską whisky, rozwija się już od siedemdziesiątych XVIII wieku. Mniej więcej w tym czasie zaczęto zasiedlać tę część USA, która dziś jest stanem Kentucky. Z tą jednak różnicą, że ta amerykańska whiskey produkowana jest na bazie kukurydzy, której musi być minimum 51%. Whisky i whiskey z kolei powstają na bazie zacieru zbożowego.

Początkowo whisky, która pochodziła z tego obszaru, znana była jako „Kentucky” lub „Western”, a dopiero później zaczynała być tytułowana burbonem. Nazwa ta pochodziła od Hrabstwa Bourbon, które powstało na cześć francuskiej rodziny królewskiej oraz w uznaniu wsparcia Francji dla kolonii.

Ponieważ whisky stała się największym towarem eksportowym regionu, sąsiednie państwa również zaczęły określać swoją whisky kukurydzianą jako burbon. Kiedy dotarła do Nowego Orleanu, szczególnie docenili ją miłośnicy koniaku. 

Czym się różnią whisky, whiskey i burbon?

Skoro już wspomnieliśmy o różnicach między burbobem, a innymi złocistymi trunkami, przytoczmy więcej faktów. W telegraficznym skrócie wszystkie te alkohole różnią się od siebie w taki oto sposób:

– whisky – produkowana w Szkocji na bazie zacieru zbożowego i jest destylowana dwukrotnie;

– whiskey – pochodzi z Islandii, powstaje na bazie zacieru zbożowego i jest destylowana trzykrotnie;

– burbon – pochodzi z USA, powstaje na bazie kukurydzy i jest destylowana jednokrotnie.

Najpopularniejsze marki whisky

Szkoci, Irlandczycy, Amerykanie… Wszyscy mieli swój wkład w powstanie i rozpowszechnienie się whisky na cały świat. Choć konkurencja wśród producentów tego napoju była gigantyczna, do historii przeszło tylko kilka nazwisk. Jak powstały najsłynniejsze gorzelnie i w jaki sposób utrzymują się na rynku aż do dziś? 

Whisky Jura – historia

Jakie są dzieje popularnej Whisky Jura? Historia legalnej destylacji alkoholu na wyspie Jura sięga 1810 roku. To właśnie wtedy Archibald Campbell założył tam swoją gorzelnię. Legalnej, ponieważ wiele dowodów wskazuje na to, że tubylcy warzyli tam swoje trunki już znacznie wcześniej. 

Choć gorzelnia liczy sobie już ponad 200 lat i kilkakrotnie zmieniała właściciela, nadal położona jest w tym samym miejscu i czerpie niezbędną wodę z tego samego źródła. 

Bell’s Whisky – historia

To firma Arthur Bell and Sons odpowiada za stworzenie i tak wielki sukces Bell’s Whisky. Historia tego rodzinnego biznesu sięga XIX i XX wieku. W tych latach przedsiębiorstwo stale rosło, koncentrując się przede wszystkim na rynku krajowym. Choć strategia była inna niż w przypadku konkurencyjnych firm, okazała się być bardzo skuteczna. Pod koniec lat 70. XX wieku spółka kontrolowała 35% rynku brytyjskiej blended whisky. 

Za sukcesem firmy w dużej mierze stał obecny dyrektor, Raymond Miquel. Ten twardy szkocki biznesmen znacznie obniżył koszty produkcji i poprawił efektywność, dzięki czemu Bell’s Whisky znamy i kochamy do dziś. 

Whisky Vat 69 – historia

Bardzo popularna blended whisky – Vat 69 – ma długą i ciekawą historię. Jej niekwestionowanym twórcą jest William Sanderson – szkocki producent napojów alkoholowych. Jego plan na stworzenie idealnej mieszanki był bardzo oryginalny. Sanderson przygotował sto kadzi whisky i zatrudnił armię degustatorów, by wybrali najlepszą z nich. Eksperci wskazali na kadź z numerem 69, skąd też wzięła się nazwa trunku. 

Vat 69 to mieszanka czterdziestu różnych whisky zbożowych i słodowych. Do dziś jest ulubionym wyborem wielu koneserów i miłośników blended whisky. 

Whisky Johnnie Walker – historia

Czy jest na sali ktoś, kto nie słyszał o whisky Johnnie Walker? Historia „Jasia Wędrowniczka” sięga 1819 roku, kiedy to John Walker otworzył swój pierwszy sklep w Kilmarnock w hrabstwie Ayshire. Choć pierwsza whisky pod tym brandem zaczęła powstawać już za życia Johnniego, marka zaczęła się rozrastać dopiero kilka lat po jego śmierci. Syn Walkera, Alexander, wprowadził na rynek Walker’s Old Highland Blend – poprzednika Red Label oraz Black Label. 

Wówczas klienci rozpoznawali już niezwykłą kwadratową butelkę, a rysownik Tom Browne w 1908 roku narysował postać „kroczącego człowieka”. Obydwa te symbole do dziś są kluczowym elementem wizerunku marki Johnnie Walker. 

W połowie lat pięćdziesiątych Johnnie Walker zajął miejsce najlepiej sprzedającej się whisky na świecie i od tamtej pory zajmuje tę pozycję. Swój sukces po części zawdzięcza on olbrzymim inwestycjom w marketing. Obejmowały one m.in. kampanię „Keep Walking” o wartości 100 milionów funtów.

Szlachetny trunek z bogatą historią

Historia whisky jest bardzo zróżnicowana, a niektóre jej szczegóły do dziś budzą wiele dyskusji. Nie zmienia to jednak faktu, że trunek ten zdobył ogromną popularność na całym świecie, w tym także i w Polsce. Dzisiejsza szkocka znacznie różni się od tej, którą wytwarzano kilkaset lat temu, a na rynku znajdziesz wiele odmian tego trunku z niemal każdego zakątka globu. 

Rozsiądź się w fotelu ze szklaneczką blended (lub single malta – a co!) whisky i pozwól sobie na odrobinę relaksu.